Dáta: 15/04/2024

Agus séasúr na laonna faoi lánseol faoin tuath, díol spéise féachaint ar an mórchuid ainmneacha bailte fearainn úd ina bhfuil gamhain nó lao le fáil. Is ann don iliomad logainmneacha a thagraíonn do bha i gcoitinne — flúirse a léiríonn an áit lárnach a bhí ag an mbó i saol na nGael, ar ndóigh — agus cé nach bhfuil na laonna luaite go sonrach ach i gcéatadán beag díobh seo, tá na tagairtí fós chomh hiomadúil sin nach bhféadfaí liosta iomlán a sholáthar anseo. Orthusan tá Buaile na Lao/Ballinalea “the boley, cattle-fold of the calves” (#55476) i gContae Chill Mhantáin; Móin na Lao/Móin na Lao “the bog(land) of the calves” (#53313) i gContae Loch Garman; Corr na Lao/Cornalee “the round hill of the calves” (#42521) i gContae Ros Comáin; Gort na Lao/Gortnalee i gContaetha Laoise (#28695) agus Fhear Manach (#60537); Lios na Lao “the ringfort of the calves”, a béarlaíodh mar Lisnalea i gContaetha an Chabháin agus Chill Chainnigh agus mar Lisnalee i gContae Mhuineacháin (féach logainm.ie); Cluain Lao “pasture of (the) calves”, a béarlaíodh mar Clonlea i gContae an Chláir, Clonleigh i gContae Dhún na nGall, Cloonlee i gContaetha na Gaillimhe, Ros Comáin agus Mhaigh Eo, Clonlee i gContae Uíbh Fhailí agus Clonalea i gContae Thiobraid Árann (féach logainm.ie); agus Droim an Lao/Drumalee “the ridge of the calf” (#4602) i gContae an Chabháin. Féach freisin go dtugtar le tuiscint sa logainm Coill an Lao/Killaloo “the wood of the calf” (#58830) i gContae Dhoire nach i gcónaí a thagadh feirmeoireacht na mba salach ar chothú na gcoillte, murab ionann is go leor nósanna dianfheirmeoireachta beostoic sa lá atá inniu ann. (Ar phointe teanga, tabharfar faoi deara an fhoirm den ghinideach iolra atá le fáil sna logainmneacha seo go léir, mar atá gin. iol. na lao in ionad tréaniolra an lae inniu .i. gin. iol. na laonna (féach eDIL s.v. lóeg); ní heol dúinn aon ainm baile fearainn (gan nua-aistriúcháin ar nós Deerpark → Páirc na bhFianna a chur san áireamh) ina bhfuil ginideach tréaniolra in -(e)anna le fáil.) Ba dhóigh leat ar an gcéad fhéachaint ar Culdaly, logainm béarlaithe i gContae Shligigh, go gcuireann sé an sloinne Ó Dálaigh iúl, ach ní mar a shíltear a bhítear. Is amhlaidh a thiteann béim an ghuta ar an siolla deiridh den logainm, agus is éard atá ann ná béarlú ar Coill Dá Lao “wood of (the) two calves” (#45533). Logainm Gaeilge eile, más ea, a thagraíonn do bheithígh a bheith ar féarach in áit choillteach. Díol suntais go dtagann taifead fuaime anuas chugainn ón mbliain 1930 ina ndeireann cainteoir dúchais ó cheantar Choill Dá Lao amhrán a liostaíonn buanna an bhaile fearainn seo. (Tá an taifead ar fáil ar Thionscadal Gréasáin Cheirníní Doegen faoin teideal ‘Coill Dá Laogh’.) Is é is mó is spéis dúinne, i gcomhthéacs an nóta seo idir chamáin, an líne molta ‘Tá caoirigh bhána ann is díol eallaigh…!

(Conchubhar Ó Crualaoich & Aindí Mac Giolla Chomhghaill)

• Droim an Lao/Drumalee
• Gort na Lao/Gortnalee
• Corr na Lao/Cornalee
• Coill Dá Lao/Culdaly
• Móin na Lao/Monalee
• Buaile na Lao/Ballinalea
• Coill an Lao/Killaloo
• Gort na Lao/Gortnalee

Breis téamaí