the lake?

Níl aon loch ná talamh lochach sa bhaile fearainn inniu. Idir an dá chnoc tá talamh aol-ghairbhéalach a shíneann siar tríd an gcrosbhóthar, áit a bhfuil stráice beag bídeach de thalamh ghlárach freisin (féach ‘Limestone sands and gravels’ agus ‘Alluvium undifferentiated’ ag an gcrosbhóthar; ‘Limestone till’ [.i. an talamh ard]); sa chuid thiar agus sa chuid theas tá portach (‘cutover peat’, www.epa.ie; cf. 1655 ‘Red bog … Red Bog’ díreach laisteas). D’fhéadfadh sé gur rian atá sa phíosa beag glárach úd de lathach ní b’fhairsinge. Cf., áfach, an fhorbairt in bf An Inse (#28208) i mBaile Adaim: 1549 ‘Inchenelaaghe’, 1560c ‘Innse na Lathach’ LBran. > 1612 ‘Inchnelagh’. Tá na foirmeacha stairiúla anseo éagsúil go maith leis sin.

Ach ní heol dúinn cén t-údar atá ag Dowling nuair a deir 1948 ‘Pronounced apparently as “laitheach” and not as “loch”’ — is é 2015 /lɑk/ fuaimniú an lae inniu, fuaimniú a réitíonn le 2005 /balinˈlɑk/ bf Baile an Locha (#27778) i gCuileannach, 2006 /lɑkˈlas/ bf An Loch Glas (#28132) i mBaile Adaim. Agus tá moladh an Donnabhánaigh 1838 ‘leamhach’, a leasaigh sé go ‘lathach, puddle or slough’, bunaithe ar 1838 ‘Lawghe’, tagairt mhíchruinn a cóipeáladh san Ainmleabhar as na Ionchoisní (is é bf Leamhach (#28857) i Sliabh Mairge atá ansin).

Mar sin, níl dóthain fianaise chun lathach “mire, muddy place” a mholadh anseo agus is dócha gurbh fhearr cloí le An Loch “the lake”. D’fhéadfaí a thuairimiú nach é teorainn ghlan dhíreach dhiméin Pháirc Ioma a bhí mar theorainn theas don bhaile fearainn seo ó cheart. Má shíníodh an baile fearainn seo 500m ní b’fhaide ó dheas chomh fada le Emo Lake SO ó cheart, d’fhéadfadh sé gurbh é an t-achar idir Lough Hill SO lastuaidh agus an loch úd laisteas a bhí i gceist leis an ainm 1659 ‘Loghtowne’ Cen. < Baile an Locha (?) “the town of the lake”. Féach, áfach, go bhfuil an teorainn ar léarscáil an Down Survey ar aon dul le teorainn an lae inniu.