BRABHSÁIL
paróiste dlíbaile fearainn
Cill tSíle
ginideach: Chill tSíle
(Gaeilge)
Kilteale
(Béarla)

Gluais

Béarla church

Nóta mínithe

  • Gaeilge

    (the) church of —

    Ní léir bunús an dara heilimint anseo.

    Tá na foirmeacha go léir in -cloghe, et var., bunaithe ar an aon fhoirm lochtach amháin .i. 1563 ‘Kiltecloghe’ F 496, a bhain leis an bPiogóideach (agus is cosúil gur cóip eile de seo is ea 1557c ‘Kyltyelowghe’). Is féidir neamaird a dhéanamh de na hiontrálacha 1587 ‘Kiltecloghe’, 1607 ‘Kiltealagh’, ‘Killteclogh’, 1608 ‘Kilteclogh’ dá réir (féach go gceartaítear an drochlitriú seo in 1607, 1608).

    Is dócha nach leis an áit seo a bhaineann an tagairt luath 1100c ‘i Cill Tidill’ ach le bf Cill Tíle (#1574) i Luimneach (cf. Dictionary of Irish Saints 349).

    Tá sé le tuiscint as fianaise an 16ú haois gur /tiːl/ nó /tiəl/ an foghrú a bhí ar an gcáilitheoir sa logainm seo an uair úd. Íslíodh an guta (~/eː/) faoi thús an 17ú haois de réir dealraimh (cé go mbíonn an litriú Béarla -ea- ábhairín débhríoch sa tréimhse seo cheana féin; d’fhéadfadh sé idir /iː/ agus /eː/ na Gaeilge a chur in úil). Is dócha ar aon chuma gur /~teːl/ an fuaimniú a bhí air faoi lár na haoise sin (féach go háirithe 1642 ‘Kilteayle’ Dep. 1641), agus as sin amach go dtí an 19ú haois ar a laghad. Ní haon chaomhnú ar an mbunfhoghraíocht atá i bhfuaimniú an lae inniu 2004 /kilˈtiːl/, is cosúil, ach forbairt rialta ar an -teale seo sa Bhéarla.

    Cuireadh Cill tSíle “the church of Síle” san áireamh freisin, le tS- i ndiaidh -l (féach an nóta faoi bf Coill tSaileoige (#28042)). Tá cuma ábhairín thruaillithe ar 1491 ‘Kyllsoela (also spelt Kyllsocla)’ CPL XV §672, ach ar a laghad is annamh -s- míléite san fhoinse seo chomh fada is a dhéanaimid amach; caolseans mar sin go léiríonn -s- an fréamhchonsan tosaigh den cháilitheoir. Maidir leis an nguta deiridh, cf. BSD/Hib. Del. (atá gaolmhar le chéile) agus 1570c ‘Kilsalye’, sampla eile in -s-.

    Tá cur síos ar an reilig agus ar an teampall san Fhardal Seandálaíochta — déantar ionannú ansiúd idir seanteampall Chill Tíle agus 1297 ‘the church of Newtown’ (CJR I 169, srl.) (www.archaeology.ie). (Cf. bf Carraig na Páirce Dún Másc (#28296).)

    Ainmneacha stairiúla:
    In oirthuaisceart an bhaile fearainn seo ritheann an bóthar anoir isteach ó bharúntacht an tSráidbhaile. Dealraíonn sé gurb é seo an bealach ar a dtugtar 1608 ‘the pace of Coolbarneshide’ CPR < Cúil Bhearna (Saighead?/Síoda?) “the corner, nook of the gap of (the arrows?)/(Síoda (ainm pearsanta)?)”.

Lárphointe

53.0365, -7.1922domhanleithead, domhanfhad
Eangach na hÉireann (le litir)
Á ríomh...
Eangach na hÉireann (gan litir)
Á ríomh...
Trasteilgean Mercator na hÉireann (ITM)
Á ríomh...

Tagairtí stairiúla

1100c
Epscop Forcitail i Cill Tidill?
Eoganachta, Loígse 198, n.
CGSH Alt: 234
1491
Kyllsoela (also spelt Kyllsocla)
CPL Imleabhar: XV, Leathanach: 672
1540
Kyltill
Ir. Mon. Poss. Leathanach: 162
1549
Kyltielle
Carrigan MS Imleabhar: 46, Leathanach: 58
1550
Kiltea[...]?
F Leathanach: 638
1552
Kiltyll
F Leathanach: 1131
1557c
Kyltyelle
P.R.O.L. Leathanach: 62/1
1557c
Kyltyelowghe
P.R.O.L. Leathanach: 62/1
1563
Kiltecloghe
F Leathanach: 496
1568
Kiltill
F Leathanach: 1216
1570c
Kilsalye
Carew Mss. Leathanach: 635,87
1587
Kiltecloghe
Rob Pyggotte
F Leathanach: 5047
1603
Kilteale
CPR
1603
Kilteale
CPR Leathanach: 8
1606
Kiltill
CPR Leathanach: 140
1607
Killteclogh al' Kilteale
Inq. Lag. Leathanach: 1 J I
1607
Kiltealagh
Inq. Lag. Leathanach: 1 J I
1607
Kilteale
Inq. Lag. Leathanach: 1 J I
1608
Kilteale, Kilteclogh otherwise
CPR Leathanach: 112
1615
Kilteale
RVis.
1641
Disert Enis
ex O'Hanlon 'Antiquities...' PRIA iml. I sr. II 149
PRIA
1642
Killteale
Dep. 1641
1642
Kilteale
Dep. 1641
1642
Kilteayle
Dep. 1641
1654-6
Killteale hill
CS X Leathanach: 21
1659
Kiltete
Cen. Leathanach: 497
1660c
Killteally
BSD (La) Leathanach: 98
1660c
Kiltealy Parish
BSD (La) Leathanach: 98
1670/71
Killteale
Gníomhas 20294 luaite in Hyland, 'Notes on three Laois townlands' (Ossory, Laois and Leinster 3)
CN
1685
Killealy (parish).
Hib. Del.
1805
Killcale
leg. Kilteale
Cahill (La)
1837
Kilteal or Kilteel
Top. Dict. Imleabhar: II, Leathanach: 211
1838
Kiltaile
BS:AL Leathanach: La038,9
1838
Killcale
Cahill Co. Map:AL Leathanach: La038,9
1838
Kiltail
HCSV:AL Leathanach: La038,9
1838
Kilteel, Kilteal
Seward Top. Hib.:AL Leathanach: La038,9
1838
Kiltale
Seward Top. Hib.:AL Leathanach: La038,9
1838
Kilteale
Inq. J I:AL Leathanach: La038,9
1838
Kilteale
OD:AL Leathanach: La038,9
1838
Kiltaile. The name of this Parish signifies the Church of S. Teidhil, being in Irish Cill Teidhil, which is mentioned in the Calendar.
LSO (La) Imleabhar: I, Leathanach: 354
1838
Kilfaile
LSO (La) Imleabhar: II, Leathanach: 45
2004
kilˈtiːl
Áit.

Aire: Cáipéisíocht áirithe chartlainne de chuid an Bhrainse Logainmneacha í seo. Léirítear anseo cuid de réimse thaighde an Bhrainse Logainmneacha ar an logainm seo thar na blianta. D'fhéadfadh sé nach taifead iomlán é agus nach bhfuil aon rangú in ord bailíochta déanta ar an bhfianaise atá ann. Is ar an tuiscint seo atá an t-ábhar seo á chur ar fáil don phobal.

Is féidir leas a bhaint as an ábhar cartlainne agus taighde atá curtha ar fáil ar an suíomh seo ach an fhoinse a admháil. Ní mór scríobh chuig logainm@dcu.ie chun cead athfhoilsithe nó saincheisteanna eile maidir le ceadanna nó cóipcheart a phlé.

Sonraí oscailte

Comhéadan feidhmchláir (API)

Ar fáil faoin gceadúnas Creative Commons Attribution 4.0 International (CC BY 4.0)
Eochair API ag teastáil chun rochtain a fháil ar na sonraí
Breis eolais maidir le API Logainm

Linked Logainm

Formáidí: RDF | RDF N3 | RDF JSON | RDF XML

Á riar ag Taisclann Dhigiteach na hÉireann
Breis eolais maidir le Linked Logainm