BRABHSÁIL
paróiste dlíbaile fearainn
Cill na mBanbhán
ginideach: Chill na mBanbhán
(Gaeilge)
Kilmanman
(Béarla)

Gluais

Béarla church

Ordlathas

contae

barúntacht

paróiste dlí

Nóta mínithe

  • Gaeilge

    the church of the Banbháns?
    Banbhán — ainm naoimh (as an ainmfhocal a chiallaíonn “piglet”)

    Tá an cáilitheoir san ainm eaglasta seo inspéise. Rachadh cuid mhaith den fhianaise bhéarlaithe, m.sh. 1573 ‘Kilmanmyn’, 1601 ‘Killmanamane’, 1627 ‘Killmanman’, le Cill Mheanman/Mheanmnáin “the church of Meanma (ainm pearsanta)/Meanmnán (foirm dhíspeagadh den ainm céanna)”. Féach Foclóir Stairiúil Áitainmneacha Gaeilge s.n. Ceall Meanman agus cf. St. Manman’s Well SO sa bhaile fearainn. (Déanann Ó Cearbhaill mionphlé ar bf Cill Mheanmnáin (#48523) i dTiobraid Árann in Logainmneacha na hÉireann II 165–166.)

    Ach féach go bhfuil v-, u- /v/ le fáil ag tús an tsiolla dheiridh i gcuid den fhianaise bhéarlaithe is luaithe dá maireann, m.sh. 1607 ‘Killmanvan(e)’, 1608 ‘Killmanvaine’, 1660c ‘Killmanuan Parish’. Tagann foirm Ghaeilge anuas chugainn a thagraíonn don áit seo, de réir gach dealraimh, agus a thagann salach ar Meanma/Meanmnán .i. 1475c ‘teampull na mbanbán’ [.i. Teampall na mBanbhán]. Seo comhthéacs na tagairte Gaeilge úd: ‘Oradh do Thadhg mac Amalguigh [mac Laighnigh LS] mic Ruaidrigh hi Duinn … is lais do righneadh caislén na hinnsi agus in caislén breac, agus teampull Ruighri, teampull na mbanbán agus teampull in caislein breic’ RIA 23 P 61 (LS Uí Dhuinn 117n). Is iad par Raoire Mór (#1454) agus par An Caisleán Breac (#1425), lastoir de seo, an dá pharóiste eile a luaitear ann. Dar linne go dtagraíonn ‘teampull na mbanb[h]án’ don pharóiste seo idir chamáin.

    Is féidir struchtúr an ainm úd Teampall na mBanbhán a chur i gcomparáid le par Cill na nAodhán (#1102) i gCiarraí, ina bhfuil cill cáilithe le foirm ghinideach iolra den ainm naoimh Aodhán. (Cf. leis bf Currach na dTadhg “the wet land of the Tadhgs” (#28401) laistigh den pharóiste seo.) Dar linne go dtabharfadh an fhoirm Ghaeilge Cill na mBanbhán na foirmeacha béarlaithe úd a fheictear sa 17ú haois. Is cosúil gur atuigeadh an t-ainm pearsanta neamhghnách seo Banbhán mar Meanma (gin. Meanman) nó Meanmnán (cf. St. Manman’s Well SO). (Beag an seans gurb é a mhalairt d’fhorás atá i gceist .i. gur * Cill Mheanman/Mheanmnáin a bhí ann ar dtúis, go dtiocfadh /v/ chun solais sa siolla deiridh, agus go ndéanfadh scríobhaí de chuid an 15ú haois an cáilitheoir sin a mhíthuiscint (‘teampull na mbanb[h]án’).)

    Pé scéal é, is léir go dtuigtí do mhuintir na háite ní ba dhéanaí gurbh é Meanma/Meanmnán éarlamh an pharóiste seo (féach Ó Donnabháin, LSO I 207; Par. Stat. III 319 (1819) á aithris ag Lewis in Top. Dict. II s.n. Kilmanman or Clonaslee; cf. Comerford, CollectionsKildare and Leighlin III s.n. Kilmanman Parish).

    Maidir le Banbhán féin, féach faoin mbliain 686AD ‘Mors Banbain … fer-légind Cilli daraATig. 209 (ionann is ‘Banbhán of Oldleighlin’, Ó Riain Dict. Ir. Saints 85), faoin mbliain 725AD ‘Colman Banban, scriba Cill Daro’ agus faoi 859AD ‘Ailill Banbaine, abbas Biror’ in Annála Uladh. Cf. bf Cill Bhanbháin (#24469) i gCiarraí. Tá an t-ainm pearsanta Banbhán (mac Seanaigh) le fáil i measc mhuintir Laighean in Leabhar Mór na nGenealach 447.14 (cf. Seanach sa nóta faoi bf Baile Mhadóg (#28222) i mbarúntacht an tSráidbhaile).

Lárphointe

53.163, -7.54123domhanleithead, domhanfhad
Eangach na hÉireann (le litir)
Á ríomh...
Eangach na hÉireann (gan litir)
Á ríomh...
Trasteilgean Mercator na hÉireann (ITM)
Á ríomh...

Tagairtí stairiúla

1601
Killmanamane
Melaghlin M'Rorie
F Leathanach: 6523
1607
Kilmanvan
O Doyne Ms. Leathanach: 16
1607
Killmanvan(e)
O Doyne Ms. Leathanach: 30
1608
Killmauvayne
Dunne Papers Leathanach: 125
1615
Killmainnahan
CPR Leathanach: 283
1617
Killmanvaire
Dunne Papers Leathanach: 125
1627
Killmanman
App. VI
O Doyne Ms. Leathanach: 176
1629–44
Killmeanain (capella de)
Dinnseanchas Imleabhar: 2, Leathanach: 31
1629–44
Killmanman (ecclesia de)
Dinnseanchas Imleabhar: 2, Leathanach: 32
1639
Kilmananane (x2)
O Doyne Ms. Leathanach: 179
1639
Killmananane
O Doyne Ms. Leathanach: 179
1639
Kilmanvan
O Doyne Ms. Leathanach: 180
1639
Killmanavane
O Doyne Ms. Leathanach: 135
1660c
Killmanvan
BSD (La) Leathanach: 123
1662
Killmanman
Inq. Lag. Leathanach: 2 C II
1662
Killmanvan
Inq. Lag. Leathanach: 2 C II
1682
Killmanman
Dunne Papers Leathanach: 136
1838
Cill Meanmain, 'St. Manmon's church'
OD:AL Leathanach: La036,41
1838
Kilmanman
OD (corr.):AL Leathanach: La036,41
1838
[Kilmanman]
"Here are the ruins of Kilmanmon Church, an old graveyard and an ancient well called 'St. Manmon's Well'."
Desc. Rem.:AL Leathanach: La036,41
1838
Kilmanmon
BS:AL Leathanach: La036,41
1838
Kilmanman
CM:AL Leathanach: La036,41
1838
The true original name is Kill Meanmain, i.e., the Church of St. Manman.
LSO (La) Imleabhar: I, Leathanach: 208
1997
ˌkilˈmanəmən
Áit. Uimhir : C894b2
1997
ˌkilˈmanmən
Áit. Uimhir : C894b2
2005
kilˈmanmin
Áit.
2011
Ceall Mheanman
FSÁG Imleabhar: 4, Leathanach: 19

Aire: Cáipéisíocht áirithe chartlainne de chuid an Bhrainse Logainmneacha í seo. Léirítear anseo cuid de réimse thaighde an Bhrainse Logainmneacha ar an logainm seo thar na blianta. D'fhéadfadh sé nach taifead iomlán é agus nach bhfuil aon rangú in ord bailíochta déanta ar an bhfianaise atá ann. Is ar an tuiscint seo atá an t-ábhar seo á chur ar fáil don phobal.

Is féidir leas a bhaint as an ábhar cartlainne agus taighde atá curtha ar fáil ar an suíomh seo ach an fhoinse a admháil. Ní mór scríobh chuig logainm@dcu.ie chun cead athfhoilsithe nó saincheisteanna eile maidir le ceadanna nó cóipcheart a phlé.

Sonraí oscailte

Comhéadan feidhmchláir (API)

Ar fáil faoin gceadúnas Creative Commons Attribution 4.0 International (CC BY 4.0)
Eochair API ag teastáil chun rochtain a fháil ar na sonraí
Breis eolais maidir le API Logainm

Linked Logainm

Formáidí: RDF | RDF N3 | RDF JSON | RDF XML

Á riar ag Taisclann Dhigiteach na hÉireann
Breis eolais maidir le Linked Logainm

Fo-aonaid