the townland of Ó Gormaíle
Ó Gormaíle — sloinne

Ainmneacha stairiúla:
Sníonn abhainn na barúntachta 1654 ‘Shrahannavallagh’, ‘Shrahannavally’ CS X < Sruthán an Bhealaigh “the stream of the way, pass” idir bbf Baile Uí Ghormaíle Thuaidh is Theas. Dhealródh sé go raibh an baile fearainn thuaidh ina chuid de ghabháltas an Phiogóidigh sa 16ú agus sa 17ú haois agus gurbh é an áit seo agus bf Diméin Lamberton (#28492) an lae inniu a bhí i gceist leis na logainmneacha stairiúla ‘Mullinneknawe’ agus ‘Kilcromen’ atá pléite faoi bf Diméin Lamberton (#28492). Faoi 1660c bhí an dá Bhaile Uí Ghormaíle, ar gach taobh den teorainn bharúntachta, i seilbh Thomas Daniell (BSD par. an Fhosaidh nó Thigh Mochua) ach níl mórán leanúnachais le sonrú i dteorainneacha an dá bhaile fearainn agus dealraíonn sé gur dhá aonad ar leith ab ea iad ó cheart.

Tá áth thar abhainn na barúntachta ag acomhal an dá bhaile fearainn seo le bf An Carraigín (#28254) lastoir a luaití mar mharc teorann, darbh ainm spéisiúil 1608 ‘the ford of Belachalke’, ‘the ford of Ballichalke’ < Béal Átha Cailce (?) “ford-mouth of chalk; the chalk-white ford-mouth”. Cé go mbeadh cuma an athluaiteachais ar leagan 1654 ‘Aghovelacailce’ < Áth Bhéal Átha Cailce (!), tá samplaí eile againn dá leithéid d’atuiscint dhéanach ina bpléitear le hainm an átha mar logainm ar leith, e.g. bf Áth Bhéal Átha Ghéag (#48720) i dTiobraid Árann, a tuigtí mar “the ford of Béal Átha Ghéag” seachas “the ford of the ford-mouth of the bare branch” ní foláir. (Cf. freisin 1654 ‘a foord called Aghvelafeory’ CS X 21.)

Níor cheart An Bealach Cailce “the way, pass of chalk; the chalk-white way, pass” agus Áth an Bhealaigh Chailce “ford of the way, pass of chalk; ford of the chalk-white way, pass” a chur as an áireamh; d’fhéadfaí gaol a thuairimiú idir sin agus Sruthán an Bhealaigh a dtéann an t-áth thairis anseo (cf. ‘an déad chailce’ www.dil.ie s.v. cailc).

Pé acu bealach nó béal átha atá ann, is ar éigean a thabharfaí cailc ar an ngairbhéal aolchloiche sa taobh seo tíre (www.epa.ie). Cf. bf Drom Cailce (#46523) (TÁ 33).