Sceichín an Rince / Skeheenaranky

Tá baile fearainn Sceichín an Rince suite in iardheisceart Co. Thiobraid Árann ar theorainn Co. Chorcaí. Tá foirmeacha traslitrithe den logainm ar marthain i gcáipéisí stáit a scríobhadh ar dtús sa dara leath den seachtú haois déag, ar nós Skeheencenky (sic) (bliain 1659), Shehin Rinkie (1664), Skehendrincky (1665-6), Skehyrenky (1666-7) agus, ina dhiaidh sin, Skehenerinky (1714). I dtaca le fianaise na Gaeilge de, níor scríobhadh ach foirceann an logainm – raince – le peann luaidhe in Ainmleabhar Paróiste na Suirbhéireachta Ordanáis (paróiste Theampall Toinne, bliain 1840). Scríobh Seán Ó Donnabháin, ar a láimh, an logainm iomlán le dúch ar an leathanach céanna den ainmleabhar, Sceithín a’ raince. Leagan canúnach de rince, ‘dancing, dance’, is ea raince ní foláir, le défhoghar sa siolla tosaigh mar atá fós sa bhfoghraíocht áitiúil. Is é an chiall atá le Sceichín an Rince ná ‘little thorn bush of the dancing’. Sa leabhar The Place-Names of Decies thug an Canónach Pádraig de Paor an míniú a bhí agus atá ag muintir na háite ar bhunús an logainm: ‘The eponymous bush was … the actual dancer, borne for years upon a diminutive floating island in Skeheenrinky pool’. Is foirm dhíspeagtha de sceach é an focal sceichín.

In aiste dar teideal ‘The evidence for dancing in Ireland’ a scríobh Risteard Breatnach in Irisleabhar Chumann Staire agus Seandálaíochta Chorcaí sa bhliain 1955, léirigh an t-údar gurbh iasacht ón mBéarla é an focal Gaeilge r(a)ingce atá faoi chaibidil anseo agus gur i ndán a cumadh timpeall na bliana 1588 a bhí an tsolaoid is sine den fhocal. Thrácht P. W. Joyce thar a thuilleadh samplaí den fhocal céanna i logainmneacha sa chéad imleabhar dá shaothar clúiteach Irish Names of Places. Ní mór amhras a chur in iontaofacht cuid de na samplaí s’aigesean. Ar cheann de na logainmneacha a tharraing sé chuige bhí, Clogharinka i gCo. Chill Chainnigh. Tá solaoid den logainm áirithe seo ar taifead ón mbliain 1560, Cloghraynke. Foirgneamh cloiche, nó ‘caisleán’ is brí le cloch sa chás seo. An amhlaidh go gcruthaíonn an logainm áirithe sin go raibh an focal r(a)ingce / rince seanbhunaithe sa Ghaeilge faoin mbliain réamhluaite 1560? Tugann logainm eile de chuid an chontae chéanna leid dúinn nach féidir an tátal sin a bhaint as. Is é an t-ainm Gaeilge a tugadh ar bhaile fearainn Webbsborough i gCo. Chill Chainnigh ná Baile an rainnce in Ainmleabhar Paróiste na Suirbhéireachta Ordanáis (paróiste Mhaothla, bliain 1838). Tá sampla den logainm sin ar taifead ón mbliain 1398, Ballyfrank agus scríobhadh foirmeacha ar nós Ballinranke (bliain 1584-7) ina dhiaidh sin. Dá bhrí sin, is foirm Ghaelaithe den ainm iasachta Frank atá i ndeireadh an logainm úd ó cheart; rinneadh *Baile an Fhrancaigh (nó Fhraincigh?) de agus athmhíníodh ní ba dhéanaí é mar Baile an Rince.