Hierarchy
county
barony
civil parish
townland
Explanatory note
- Gaeilge
the town of the well?
Bhí an t-ainmfhocal tiobra (= tobar) “well, spring” baininscneach sa Sean-Ghaeilge (féach www.dil.ie s.v. tipra). Féach na foirmeacha béarlaithe 1586 ‘Ballintubbred’, 1666 ‘Ballintobuire’, 1715 ‘Ballintubrude’, 1840 ‘Ballantubrid’ os coinne 1591 ‘Ballynetubberte’, 1655 ‘Ballynatubruide’, srl., faoi bf Baile na Tiobraide (#31887) i Luimneach (www.logainm.ie, Logainmneacha na hÉireann I 46). Measaimid gur dóichí gur na tiobraide atá san ainm seo idir chamáin ó cheart freisin. Féach an sampla eile i Sliabh Mairge (#28860).
Ach féach, leis, Ó Crualaoich in Logainmneacha na hÉireann IV s.n. Ballintubbrid (#52227): tá fianaise shoiléir againn go ndearna ‘Ballintubber’, ‘Ballintubbrid’, etc., de Baile na dTiobrad i gcás an logainm úd. Níor cheart a chur as an áireamh go raibh an cáilitheoir san iolra sa logainm seo i mBaile Adaim freisin — cf. an tiontú Béarla 1622 ‘Fontstown’ — ní minic a chuirtear -’s ghinideach an Bhéarla i logainmneacha den struchtúr ‘ainmfhocal + town’ (1630c ‘baile an tsruthán’ > Streamstown (#41175) i gContae Uíbh Fhailí sampla amháin dá leithéid).
Pé scéal é, is cosúil gurbh ann do mhalairt foirme Ballintubber < * Baile an Tobair sa 17ú haois freisin: cf. 1642 ‘Sir John Bowen … Ballentobber’ Dep. 1641 agus ‘Ballintubber’ sna foinsí gaolmhara DS, BSD, Hib. Del. Tá an meascán céanna seo le fáil sna samplaí eile thuasluaite (#28860; #52227) agus i roinnt logainmneacha eile.
Mionainmneacha ar an léarscáil:
Tá cur síos ar St. Bridget’s Well SO 25ʺ san Fhardal Seandálaíochta (www.archaeology.ie). Tagairtí don teampall anseo, is dócha, is ea 1570 ‘Kylbryde’, 1601 ‘Kilbrid’, 1601 ‘Kilbride’, 1612 ‘Kilbride’, 1628 ‘Kilbride’ < Cill Bhríde “the church of Bríd (ainm pearsanta)”.
Centrepoint
Historical references
1549 |
Ballyntobbride & Ballytarsne alias Cronoghe
|
Carrigan MS Imleabhar: 46, Leathanach: 66
|
1551 |
Ballyntobbryd
|
F Leathanach: 698
|
1557 |
Ballyntobyd
|
P.R.O.L. Leathanach: 62/1
|
1563c |
Balītybrid
|
|
1567 |
Ballentobrid
|
Inq. Lag. Leathanach: 1 El.
|
1578 |
Ballentabride
|
F Leathanach: 3359
|
1607 |
Aghtobrid
|
CPR Leathanach: 116
|
1609 |
Ballitubred & Rosbramagh
|
CPR Leathanach: 154
|
1622 |
Ballentobrid al' Fontstowne
|
Inq. Lag. Leathanach: 21 J I
|
1622 |
Ballentobrid, Fonstowne al'
|
Inq. Lag. Leathanach: 21 J I
|
1637 |
Ballentubbred
|
Inq. Lag. Leathanach: 21 C I
|
1642 |
Ballentobber
|
|
1642 |
Ballintobber
|
|
1643 |
the Church of ffontestowne
|
|
1646 |
Ballentubbred
|
Inq. Lag. Leathanach: 34 C I
|
1655 |
Ballintubber & Moniscriban
|
|
1655 |
Ballintubber and Monescribban
|
|
1659 |
Ballintubod
|
Cen. Leathanach: 501
|
1660c |
Ballintubber & Moniscribban
|
BSD (La) Leathanach: 108
|
1685 |
B:tuber
|
|
1778 |
Ballintabert
|
T&S Leathanach: 157
|
1783 |
Ballintabert
|
|
1801 |
Ballintober
lsc.
|
|
1805 |
Ballinlubbert
|
|
1837 |
Ballintubber
|
Top. Dict. Imleabhar: I, Leathanach: 121
|
1838 |
Ballintubbert
|
BS:AL Leathanach: LA009,3
|
1838 |
Ballintabert
|
HCons PR:AL Leathanach: LA009,3
|
1838 |
Ballentobrid
|
Inq. Eliz. I:AL Leathanach: LA009,3
|
1838 |
Ballentobrid alias Fontstown
|
Inq. J I:AL Leathanach: LA009,3
|
1838 |
Ballentubbred
|
Inq. C I:AL Leathanach: LA009,3
|
1838 |
Baile an tiobraid, 'town of the well or spring'
|
OD:AL Leathanach: LA009,3
|
1838 |
Ballintubbert
|
OD:AL Leathanach: LA009,3
|
2006 |
bainˈtobərt
|
|
2006 |
balinˈtobərt
|
Please note: Some of the documentation from the archives of the Placenames Branch is available here. It indicates the range of research contributions undertaken by the Branch on this placename over the years. It may not constitute a complete record, and evidence may not be sequenced on the basis of validity. It is on this basis that this material is made available to the public.
Archival and research material provided on this site may be used, subject to acknowledgement. Issues regarding republication or other permissions or copyright should be addressed to logainm@dcu.ie.
Permanent link
https://www.logainm.ie/28120.aspxFurther information about this place
Open data
Application programming interface (API)
Linked Logainm
Formats: RDF | RDF N3 | RDF JSON | RDF XML