Explanatory note
- Gaeilge
the upper wood
Féach 1460c ‘ón Choill aoibhinn Uachtoraigh’, Topographical Poems (eag. Carney) líne 1126.
Upper Ossory ainm Béarla a bhí ar na trí barúntachtaí is sia siar ó dheas i gContae Laois an lae inniu (m.sh. 1654 ‘Barony of Upper Ossory … is divided into three cantreds … Clarmoylogh … Clandonogh … Upperwood’ CS X 23). Traslitriú é Ossory ar an ainm treabhchais Osraí (< Osraighe). B’ionann réimse don treabhchas seo agus Contae Chill Chainnigh ar fad móide na trí barúntachtaí seo. Tá an logainm Upper Ossory fréamhaithe sa Bhéarla: i logainmneacha Gaeilge na hÉireann is é ‘deisceart’, ‘theas’ an bhrí a bhíonn le uachtar “upper part”, uachtarach “upper” agus ‘tuaisceart’, ‘thuaidh’ an bhrí le íochtar “lower part”, íochtarach “lower” — cf. Mac Uilliam Uachtair (i gContae na Gaillimhe) os coinne Mac Uilliam Íochtair (i ndeisceart Chontae Mhaigh Eo).
Isteach sa cheantar seo dá gcuid thailte a chúlaigh Mac Giolla Phádraig, tiarna Osraí, tar éis theacht na Normannach. Féach ‘The baron of Osseries or M‘Gillfatricks country’ ar an mapa cáiliúil úd de shean-Laois [Laoighis] agus de shean-Uí Fhailí [Uí Fhailghe] ó lár an 16ú haois (Cotton MS Augustus I ii 40) — ghlaoití ‘McGilpatrick’s Country’ air isteach sa 17ú haois féin. Bhí sé ina thalamh conspóideach idir Chontae Chill Chainnigh agus Chontae na Banríona faoi riarachán na Nua-Ghall; féach 1600 ‘Letters … uniting the country of Upperosserie to the Queen’s county … it having been doubtful whether the country was part of any county or not. Granted at the suit of Florence FitzPatrick [.i. Finín Mac Giolla Phádraig], baron of Upperosserie’ (Fiants (Eilíse) 6610).
Mar a mbeifí ag súil leis, bhí cosúlachtaí idir Gaeilge na háite seo agus Gaeilge Chill Chainnigh (cf. LSO I 1, faoi par Achadh Bhó (#1412)). Tá roinnt de na cosúlachtaí seo le sonrú ar logainmneacha an cheantair, de réir mar is féidir linn a dhéanamh amach — agus roinnt éagsúlachtaí freisin.
Níl ach an t-aon pharóiste sibhialta amháin i mbarúntacht na Coille Uachtaraí .i. Paróiste Ó Fairchealláin (#1450).
Cf. freisin FSÁG V s.n. Clanna, na.
Centrepoint
Historical references
1400c |
ón Choill Uachtoraigh
|
Top. Poems Leathanach: 42, Líne: 1126
|
1581 |
the Upp. woods
|
Carrigan Imleabhar: I, Leathanach: 84
|
1650c |
san Choill Uachtraigh
|
LM Leathanach: 274
|
Please note: Some of the documentation from the archives of the Placenames Branch is available here. It indicates the range of research contributions undertaken by the Branch on this placename over the years. It may not constitute a complete record, and evidence may not be sequenced on the basis of validity. It is on this basis that this material is made available to the public.
Archival and research material provided on this site may be used, subject to acknowledgement. Issues regarding republication or other permissions or copyright should be addressed to logainm@dcu.ie.
Permanent link
https://www.logainm.ie/125.aspxOpen data
Application programming interface (API)
Linked Logainm
Formats: RDF | RDF N3 | RDF JSON | RDF XML