Ordlathas
contae
barúntacht
paróiste dlí
baile fearainn
Ordlathas
contae
barúntacht
paróiste dlí
Nóta mínithe
- Gaeilge
the corner, nook of the son of Conamhail
Conamhail — ainm pearsanta de chuid na LaigheanTháinig athrú mór ar an logainm seo thar na blianta agus níl a bhunfhoirm Ghaeilge soiléir. Tagann dhá thagairt Ghaeilge anuas chugainn as Láimhscríbhinn Uí Dhuinn .i. 1595 ‘Cuilic an Abhall’ agus 1608 ‘culic an abhaill’, ach más ea, is léir gur litriú foghrúil de shaghas éigin atá ann. Féach na foirmeacha béarlaithe neamhspleácha seo a leanas, mar shampla, a thaispeánann v- tar éis an chéad mhír: 1607/8 ‘Coillvickanowall’, 1629 ‘Collevicknowell’, 1638 ‘Coolevecknowell’.
Réiteodh cuid mhaith den fhianaise eile le *Cúil Leic an Abhaill “the corner, nook of the flagstone of the apple” (cf. bf Cúil Leic na Liath (#21896) i nGaillimh); cf. www.dil.ie s.v. uball, ubull (firinscneach); cf. aball (baininscneach). Ach níl aon talamh leacach sa bhaile fearainn, cé go bhfuil paiste beag de thalamh chlochach ghairbhéalach ann (féach ‘Ren[d]zinas/Lithosols’, www.epa.ie).
Is éard atá sa cháilitheoir, dar linne, ná an t-ainm pearsanta Conamhail atá le fáil i measc ghinealaigh Laighean in Corpus Genealogiarum Hiberniae agus i Leabhar Mór na nGenealach (Conamail, gin. Conamla). Is cosúil gur fhorbair an ginideach mar seo a leanas sa logainm, Conamhla > Conamhal, nó neachtar acu gur thit an guta deiridh i léig nuair a ligeadh bunús an ainm i ndearmhad.
Pé ar domhan de, tá an fhorbairt ó 1718 ‘Coolickenowell’ go 1765 ‘Knockanowl’ de bharr comhshamhlú -l-n-l > -n-n-l sa Bhéarla spéisiúil ann féin. Sin nó cuireadh an eilimint comónta cnoc chun tosaigh trí ionadaíocht. Léirítear an mionainm Coolknowet [sic] SO 6″ díreach taobh thoir den teampall in bf Raoire Mór (#28636) lastuaidh — is cosúil gur iarsma é sin de mhalairt foirme béarlaithe (leg. Coolknowel).
Ainmneacha stairiúla:
Achadh na gCros (?) “the field of the crosses”, is dócha, an t-ainm eile atá le feiscint i bhfianaise an 17ú haois: 1608/9 ‘Aghanecrosse … acha na cros’ [leg. acha na ccros?], 1638 ‘Aghenegrosse and Cooleveckenavell’ LS Uí Dhuinn 178 agus tá cuma an ghinidigh uatha ar leagan béarlaithe Thaidhg Uí Dhuinn 1607/8 ‘Achanacrossie’ < Achadh na Croise “the field of the cross” agus ar 1638 ‘Aghenecrossy’ atá le fáil in aon ghníomhas le ‘Aghenegrosse’! Cf. malartú uatha is iolra faoi bf Baile na Log (#28672). Tá tobar beannaithe agus ballán (St. Fionan’s Wells SO) suite díreach in aice leis an mbaile fearainn seo in bf Raoire Mór (#28636), tamaillín laisteas den teampall thuasluaite. B’fhéidir freisin go raibh baint ag an ainm leis na trí chrosleaca a luaitear san Fhardal Seandálaíochta faoi bf Ros Fhionnghlaise (#28645) (‘Three Early Christian cross-slabs … Originally located in Rearymore church … Now in the sacristy of the R.C. church in Rosenallis’ www.archaeology.ie).
Lárphointe
Tagairtí stairiúla
1595? |
Cuilic an Abhall
|
O Doyne Ms. Leathanach: 33
|
1607 |
Coolicknoule, AchneCross [and]
|
O Doyne Ms. Leathanach: 3
|
1607 |
Coillvickanowall
|
O Doyne Ms. Leathanach: 39
|
1607 |
Cowlickanawall, Achanacrossie and
|
O Doyne Ms. Leathanach: 42
|
1608 |
Cully kinawhall
|
O Doyne Ms. Leathanach: 55
|
1608-9 |
Aghanecrosse et Cowlicknawle
|
O Doyne Ms. Leathanach: 75
|
1608-9? |
acha na cros agus culic an abhaill
|
O Doyne Ms. Leathanach: 75
|
1608-9 |
Aghenecrosse et Cowlickinowle
|
O Doyne Ms. Leathanach: 80
|
1609 |
Aghanecrosse & Cowlickmowle
|
CPR Leathanach: 123
|
1629 |
Collevicknowell
|
O Doyne Ms. Leathanach: 177
|
1638 |
Aghnecrosse & (...)neknowlle
Teige O Doyne
|
Inq. Lag. Leathanach: 27 C I
|
1638 |
Pleckneknowle
O'Doyne to W. Fitz-Gerrald
|
Inq. Lag. Leathanach: 27 C I
|
1638 |
Aghenegrosse and Cooleveckenavell
|
O Doyne Ms. Leathanach: 178
|
1638 |
Coulevecknowell
|
O Doyne Ms. Leathanach: 179
|
1638 |
Colevicknowell
|
O Doyne Ms. Leathanach: 180
|
1660c |
Culleckenowle & Aghacrosse
|
BSD (La) Leathanach: 127
|
1660c |
Cullekeneale
|
|
1718 |
Coolickenowell
|
CGn. Imleabhar: 22, Leathanach: 183, Uimhir: 11738
|
1724 |
Culouhanoule
|
CGn. Imleabhar: 43, Leathanach: 219, Uimhir: 27945
|
1765 |
Knockanowl
|
CGn. Imleabhar: 244, Leathanach: 247, Uimhir: 157638
|
1819 |
Coolcheeknowell
"Coolcheeknowell—Back of the house of Knowell."
|
Par. Stat. Imleabhar: III, Leathanach: 331
|
1823 |
Knoockenowl
sic
|
|
1823 |
Knockenowl
innéacs
|
|
1838 |
Knockanowl
|
OD:AL Leathanach: La054,18
|
1838 |
Knockanowl
|
BS:AL Leathanach: La054,18
|
1838 |
Coolchecknowell
|
HCons PR:AL Leathanach: La054,18
|
1838 |
Cnoc na n-ubhall, 'hill of the apples'
|
OD:AL Leathanach: La054,18
|
1997 |
ˌnɑkəˈnoul
|
Áit. Cainteoir: C894b1
|
2005 |
nɑkiˈnoul
|
Aire: Cáipéisíocht áirithe chartlainne de chuid an Bhrainse Logainmneacha í seo. Léirítear anseo cuid de réimse thaighde an Bhrainse Logainmneacha ar an logainm seo thar na blianta. D'fhéadfadh sé nach taifead iomlán é agus nach bhfuil aon rangú in ord bailíochta déanta ar an bhfianaise atá ann. Is ar an tuiscint seo atá an t-ábhar seo á chur ar fáil don phobal.
Is féidir leas a bhaint as an ábhar cartlainne agus taighde atá curtha ar fáil ar an suíomh seo ach an fhoinse a admháil. Ní mór scríobh chuig logainm@dcu.ie chun cead athfhoilsithe nó saincheisteanna eile maidir le ceadanna nó cóipcheart a phlé.
Nasc buan
https://www.logainm.ie/28633.aspxSonraí oscailte
Comhéadan feidhmchláir (API)
Linked Logainm
Formáidí: RDF | RDF N3 | RDF JSON | RDF XML