BRABHSÁIL

Ordlathas

contae

barúntacht

paróiste dlí

baile fearainn

baile fearainn
Baile an Hídigh
ginideach: Bhaile an Hídigh
(Gaeilge)
Ballyhide
(Béarla)

Gluais

Béarla townland, town, homestead

Ordlathas

contae

barúntacht

paróiste dlí

Nóta mínithe

  • Gaeilge

    the town of An tÍdeach
    An Hídeach — ón sloinne Híde, (de h)Íde (< de la Hyde na nAngla-Normannach)

    Tháinig an leagan gaelaithe i dtreis in áit an bhunainm Bhéarla am éigin le linn an 15ú haois (1339 ‘Hydestowne ... Geoffrey de la Hyd’, 1549 ‘Ballyhide’).

    Ceist cháiréiseach í ceartfhoirm Ghaeilge a shocrú dá leithéid seo de logainmneacha ina bhfuil sloinnte gallda dar tús H-. Cloítear leis an bhfoirm Baile an Hídigh toisc go bhfuil h le sonrú san fhianaise bhéarlaithe (1549) — cf. idir bf Mám an Óraigh (#22789) i gCorca Dhuibhne agus bf Moing an Hóraigh (#52698) i Loch Garman ón sloinne Hóra, (de h)Óra (< le Hore na nAngla-Normannach). Cf. bf Cúil Tí Hanraí (#28831) i bpar. Chill Uisean.

    (Ní i gcónaí a bhíonn litrithe stairiúla in -h- dílis d’fhuaimniú na Gaeilge. Uaireanta, nuair a thuigtí go raibh bunús an cháilitheora soiléir is dócha, dheintí ainmneacha pearsanta agus sloinnte a ionadú go díreach lena macasamhail Bhéarla. Cuir i gcás 1543 ‘Ballyhwe’, 1617 ‘Ballyhugh’, 1678 ‘Ballyhewe’, 1737 ‘Ballyhue’ < bf Baile Uí Aodha (#19347) i nGaillimh; is léir gur leathaistriúchán é an leagan Béarla a bhaineann úsáid as Hugh, an béarlú coitianta ar an ainm pearsanta Aodh. Ach is féidir talamh slán a dhéanamh de gurbh é 1837 ‘Baile Uí Aodhapl:AL an fuaimniú Gaeilge tríd síos — cf. 1668 ‘Balley als. Ballyew’.)

    Pé ar domhan de, is cosúil go raibh baint ag an sloinne céanna de la Hyde le hainm eile a léirítear mar a bheadh ainm dúiche anseo ar léarscáil 1563c ‘Kilihide’: foirmeacha eile is ea 1549 ‘Kylhydde’, 1545 ‘Killehide’, 1549 ‘Killehidd’, 1552 ‘Kilhide’, 1564 ‘Killehide’, 1576 ‘Killehide’, 1632 ‘Killehyde’, ‘Kellyhide’ < Coill an Hídigh (?).

    Mionainmneacha ar an léarscáil:

    1. Ní heol dúinn aon sampla stairiúil de Crossleigh SO, ainm tí a sheasann ag crosaire i dtuaisceart an bhaile fearainn < An Chrois Liath (?) “the grey cross”. Cf. ainm an bhaile fearainn teorantaigh bf Crois Naíon (#28852).
    2. Síneann píosa fada caol de dheisceart an bhaile fearainn seo siar amach ar feadh srutháin darb ainm Glasha Cummer SO < Glaise an Chumair “the stream of the confluence”.

Lárphointe

52.8203, -6.97137domhanleithead, domhanfhad
Eangach na hÉireann (le litir)
Á ríomh...
Eangach na hÉireann (gan litir)
Á ríomh...
Trasteilgean Mercator na hÉireann (ITM)
Á ríomh...

Tagairtí stairiúla

1339
Hydestowne
Held by Geoffrey de la Hyd of Joan Purcell, in the barony of Obargie
Carew Mss. Leathanach: 606, 92
1350
Hydestoun
Thomas Heyne
COD Imleabhar: i, 846
1549
Ballehidde
Carrigan MS Imleabhar: 46, Leathanach: 69
1549
Ballyhide
F Leathanach: 249
1576
Ballehide
F Leathanach: 2838
1576
Ballahide
Lishagh M'Conor
F Leathanach: 2811
1627
Ballyhide
Inq. Lag. Leathanach: 1 C I
1632
Ballehyde
Inq. Lag. Leathanach: 13 C I
1655
Ballihid
DS
1659
Ballehide & Rossmore
Cen. Leathanach: 500
1660c
Ballihide
BSD (La) Leathanach: 84
1669
Ballyhyde
ASE Leathanach: 199
1685
Ballihid
Hib. Del.
1838
Ballyhide
Inq. C I:AL Leathanach: La035,28
1838
Ballehyde
Inq. C I:AL Leathanach: La035,28
1838
Ballyhide
BS:AL Leathanach: La035,28
1838
Ballihide
DS:AL Leathanach: La035,28
1838
Baile híd, 'Hyde's town'
OD:AL Leathanach: La035,28
1838
Ballyhide
OD:AL Leathanach: La035,28
1838
Ballyhide and Rossmore
HCSV:AL Leathanach: La035,28
1838
Ballyhide and Rossmore
Bar. Cons.:AL Leathanach: La035,28
2006
baləˈhəid
Áit.

Aire: Cáipéisíocht áirithe chartlainne de chuid an Bhrainse Logainmneacha í seo. Léirítear anseo cuid de réimse thaighde an Bhrainse Logainmneacha ar an logainm seo thar na blianta. D'fhéadfadh sé nach taifead iomlán é agus nach bhfuil aon rangú in ord bailíochta déanta ar an bhfianaise atá ann. Is ar an tuiscint seo atá an t-ábhar seo á chur ar fáil don phobal.

Is féidir leas a bhaint as an ábhar cartlainne agus taighde atá curtha ar fáil ar an suíomh seo ach an fhoinse a admháil. Ní mór scríobh chuig logainm@dcu.ie chun cead athfhoilsithe nó saincheisteanna eile maidir le ceadanna nó cóipcheart a phlé.

Sonraí oscailte

Comhéadan feidhmchláir (API)

Ar fáil faoin gceadúnas Creative Commons Attribution 4.0 International (CC BY 4.0)
Eochair API ag teastáil chun rochtain a fháil ar na sonraí
Breis eolais maidir le API Logainm

Linked Logainm

Formáidí: RDF | RDF N3 | RDF JSON | RDF XML

Á riar ag Taisclann Dhigiteach na hÉireann
Breis eolais maidir le Linked Logainm