the town of Ó Cuilín
Is cosúil gur tháinig an t-idirdhealaitheoir -begg/beag “small” chun solais sa dara leath den 17ú haois ar mhaithe le codarsnacht a dhéanamh le bf Baile Uí Choileáin/Ballykillane (#28456), 8 km soir uaidh seo (bhí par Oireadh san áireamh in par Cúil Bheannchair ar feadh i bhfad). Ach más ea is cosúil nach bhfuil an bunús céanna ag an dá logainm.

Féach na tagairtí deimhnitheacha seo don logainm idir chamáin i bparóiste Oiridh .i. bf Ballycullenbeg: 1549 ‘Ballycullyn’, 1563 ‘-cowlen’, 1619 ‘-collyne’, 1621 ‘-collon alias -cowlene’, 1637 ‘collin alias -cowlin’. Cuir iadsan i gcomórtas le 1563 ‘Ballecullan’, 1571 ‘-collane’, 1621 ‘cullane’, 1637 ‘-cullan’ le haghaidh bf Ballykillane i bparóiste Chúil Bheannchair (cf. 1838 ‘Ballyquillaan’).

Is léir nach ionann cáilitheoir sa dá chás. (Tá na ceartúcháin ar na bundeontais in CPR 514 (1621) agus in Inq. Lag. 23 Car. I (1637) an-iontaofa.)

Is cosúil gur fearr a réiteodh na foirmeacha luatha anseo leis an sloinne Ó Cuilín. Cuir i gcás ‘Huí Chulíne’ (ginealach Ó bhFailghe) Corpus Genealogiarum Hiberniae 122b32 agus ‘Hui Chuilíne’ (Laighin) ibid. 121a45; cf. Baile Uí Chuilín “the town of Ó Cuilín”, logainm atá le fáil in oirthear Thiobraid Árann (#48413). D’fhéadfaí Baile (an) C(h)úilín “town of (the) little nook, corner” a mheas ach níl dóthain fianaise ann don ghuta fada sa chéad siolla den cháilitheoir (cf. 1601 ‘Ballincowlie’ < bf Baile an Chúilín (#55303) i ndeisceart Chill Mhantáin). Féach freisin 1819 ‘Mountmellick ... anciently called Balla Cuillin, the town in the woods’ Par. Stat. III 315, faoi mar a tuigeadh gur Baile (an) C(h)oillín a bhí ann (tabhair faoi deara nach bhfuil na haistriúcháin chomh holc sa pharóiste áirithe seo agus atá i bparóistí eile in Par. Stat.). Ar aon chuma is léir nach -áin a bhí sa leagan Gaeilge atá in ainm is a bheith á mhíniú.

Mionainmneacha ar an léarscáil:

1. Ní heol dúinn aon tagairt stairiúil do Irishtown SO < * An Baile Gaelach.
2. Derrycappa House SO 25ʺ: 1619 ‘Dirrecappie parcell’ de Ballecollyn’ Inq. Lag. 15 Jac. I, 1621 ‘Derrycappy’ CPR, 1637 ‘Derrycappy’, ‘Derrycappye’ Inq. Lag. 23 Car. I, 1666 ‘Derry Cappy, part of Ballycollenbegg’ ASE 51 < Doire Ceapaí “(oak-)wood of (the) tillage-plot”.

Ainmneacha stairiúla:

1. 1549 ‘Shanballymoriert’ CarrMS, 1563 ‘Shanebally-Mortaghe’ F, 1619 ‘Shanballymortagh’ Inq., 1621 ‘Shanballymortaghe’ CPR 514, 1637 ‘Shanballymurtagh’ Inq. < Seanbhaile Uí Mhuircheartaigh (?) “the old town of Ó Muircheartaigh (sloinne)” (cf. 1659 ‘Murty’ i measc phríomhshloinnte na barúntachta, Cen. 503)

(Ní léir an dtagraíonn Irishtown an lae inniu don logainm stairiúil úd Seanbhaile Uí Mhuircheartaigh; tá Derrycappa House léirithe ar léarscáil SO 25ʺ díreach mar a bhfuil Irishtown marcáilte.)